Šifra predmeta:
411B2		 Naziv predmeta:
Hemija prirodnih proizvoda

Školska godina:

2023/2024.

Uslovi pohađanja:

201B2

ESPB:

12

Vrsta studija:

osnovne akademske studije

Studijski program:

Biohemija: 2. godina, letnji semestar, obavezni, naučno-stručni predmet

Nastavnik:

dr Zoran M. Vujčić
redovni profesor, Hemijski fakultet, Studentski trg 12-16, Beograd

Saradnici:

Lidija Đ. Filipović, master biohemičar
istraživač-saradnik, Inovacioni centar, Studentski trg 12-16, Beograd

Jovana N. Terzić, master biohemičar
istraživač-pripravnik, Institut za hemiju, tehnologiju i metalurgiju, Njegoševa 12, Beograd

Fond časova:

Nedeljno: četiri časa predavanja + sedam časova laboratorijskih vežbi (4+0+7)

Ciljevi:

Cilj ovog kursa je da student ovlada osnovnim principima izolovanja, prečišćavanja, identifikovanja, karakterizovanja i određivanja strukture najvažnijih klasa prirodnih proizvoda. Okvir kursa podrazumeva i usvajanje znanja o osnovnim ulogama svakog od ovih jedinjenja u organizmima koji ih produkuju. Drugi cilj je da studenti ovladaju eksperimentalnim veštinama izolovanja i prečišćavanja pojedinih prirodnih proizvoda i da se osposobe da u realnim uslovima umeju da tako dobijene supstancije okarakterišu.

Ishod:

Vladanje osnovnim principima i eksperimentalnim veštinama izolovanja, prečišćavanja, identifikacije, karakterizacije i određivanja strukture najvažnijih klasa prirodnih proizvoda.Usvojena znanja o osnovnim ulogama svakog od ovih jedinjenja u organizmima koji ih produkuju.

Oblici nastave:

Predavanja, eksperimentalne vežbe, teorijske/računske vežbe i tutorijal.

Vannastavne aktivnosti:

Sem usvajanja teorijskih znanja o kojima se predaje u okviru predavanja, student je još u obavezi da spremi 5 ulaznih kolokvijuma, da skupi i obradi literaturu u dogovoru s predmetnim nastavnikom i da napiše tutorijal iz oblasti hemije prirodnih proizvoda i spremi njegovu javnu odbranu.

Literatura:

Osnovna literatura:

  1. Stephen P. Stanforth: Natural product chemistry at a glance, Blackwell Publishing Ltd, 2006.
  2. Satyajit D. Sarker. Lutfun Nahar: Chemistry for Pharmacy Students, General, Organic and Natural Product Chemistry, John Wiley & Sons Ltd, 2007. (p. 283-370)
  3. Raphael Ikan (Ed): Selected topics in the chemistry of natural products, World Scientific Publishing Co. Pte. Ltd, 2008.

Pomoćna literatura:

  • Sva dostupna literatura koja pokriva programom predviđene oblasti, kao i originalna naučna literatura.

Dodatni materijal:

http://www.chem.qmul.ac.uk/iupac/sectionF/

  Nastavne obaveze i način ocenjivanja

Predavanja:

0 poena (4 časa nedeljno)

Program rada:

  • Saharidi. Osnovni podaci o monosaharidima, njihovim svojstvima, dobijanju i primeni. Oligosaharidi i polisaharidi. Izolovanje, prečišćavanje i analitika saharida. Elementarna znanja o pojedinim klasama polisaharida: biljni polisaharidi, životinjski polisaharidi, polisaharidi mikroorganizama. Elementarna znanja o fiziološkom funkcionisanju važnijih klasa saharida.
  • Lipidi. Osnovni podaci o neutralnim mastima, glikolipidima, sfingolipidima, njihovim svojstvima, dobijanju i primeni. Osnovni podaci o voskovima, prostaglandinima, njihovim svojstvima, dobijanju i primeni. Osnovni podaci o različitim klasama steroida, njihovim svojstvima, dobijanju i primeni. Osnovni podaci o terpenoidima, njihovim svojstvima, dobijanju i primeni. Osnovna znanja o strukturi ćelijske membrane.
  • Alkaloidi. Osnovni podaci o pojedinim klasama alkaloida, njihovim svojstvima i dobijanju. Osnovni podaci o fiziološkom dejstvu pojedinih klasa alkaloida na više organizme. Osnovni podaci o različitim drugim prirodnim proizvodima, njihovim svojstvima, dobijanju i primeni, čime su obuhvaćeni: vitamini, biljni pigmenti, antibiotici, depsidi, lignini, tanini.

Laboratorijske vežbe:

0 poena (7 časova nedeljno)

Program rada:

Program vežbi podrazumeva 5 termina od po 20 radnih sati u okviru 5 oblasti:

  1. Lipidi (trigliceridi, steroidi, lecitini);
  2. Ugljeni hidrati (monosaharidi, disaharidi i polisaharidi);
  3. Aminokiseline, polipeptidi;
  4. Terpenoidi;
  5. Alkaloidi, vitamini, antibiotici.

Termini za vežbe su u nedeljama posle odgovarajućih izlaznih kolokvijuma. Eksperimentalni rad studenata u okvirima svake od oblasti podrazumeva uvežbavanje eksperimentalnih umeća u izolovanju, prečišćavanju i karakterizaciji po jedne (karakteristične) supstance iz grupe od nekoliko preparata koje studenti mogu da rade. Eksperimentalni rad obuhvata i usvajanje znanja o principima laboratorijskih tehnika kojima se pojedini od ovih prirodnih proizvoda mogu izolovati, prečistiti i okatrakterisati.

Kolokvijumi:

10 poena

Pismeni ispit:

30 poena

Usmeni ispit:

40 poena

Tutorijal:

20 poena