ISTRAŽIVAČKA GRUPA MILOSAVLJEVIĆ

Laboratorija za instrumentalnu analizu pri Katedri za organsku hemiju Hemijskog fakulteta Univerziteta u Beogradu i Centru za hemiju Instituta za hemiju, tehnologiju i metalurgiju (IHTM), (osnovana 1966).

Lokacija: Studentski Trg 16, sobe br. 305-314 i 320.

Osoblje

Aktivnosti

(a) Nastava

Kursevi za studente redovnih studija:

1. Strukturne instrumentalne metode, za studente 3. godine hemije (dr Vele Tešević, docent) i za studente biohemije (dr Vlatka Vajs, naučni savetnik IHTM)
2. Srukturne instrumentalne metode 2, izborni predmet za studente 4. godine hemije i biohemije (dr Slobodan Milosavljević, redovni profesor)
3. Instrumentalna analiza 2, izborni predmet za studente 4. godine hemije (dr Vlatka Vajs)
4. Organska hemija prirodnih proizvoda, izborni predmet za studente 3. godine molekularne biologije (dr Slobodan Milosavljević)

Kursevi za studente poslediplomskih studija hemije:

1. Savremene strukturne metode (dr Slobodan Milosavljević)
2. Sekundarni metaboliti (dr Slobodan Milosavljević)

(b) Naučno-istraživački i stručni rad

Saradnici Laboratorije za instrumentalnu analizu učestvuju u naučno-istraživačkom projektu br. 1755 Ministarstava za nauku, tehnologiju i razvoj pod nazivom "Prirodni proizvodi iz biljnih i morskih organizama: medicinski i ekološki značaj" (rukovodilac dr Slobodan Milosavljević). Sadržaj tih istraživanja islustrovan je prikazom odabranih rezultata za period od 1995. do danas u posebnom odeljku. U proteklom periodu razvijeni su postupci za čitav niz rutinskih analiza, vezanih za ekologiju i kontrolu raznih proizvoda, kao što su npr:

1. određivanje etil-karbamata u žestokim pićima,
2. određivanje polihlorovanih bifenila (PCB-a) u vodi i zemljištu, i
3. određivanje tragova atrazina u vodi.

(c) Servis

U Laboratoriji za instrumentalnu analizu snimaju se ¹H i ¹³C NMR, infracrveni, UV/Vis i maseni spektri, hromatogrami (GC i LC) i rade elementalne analize za ostale istraživačke grupe sa Hemijskog i drugih fakulteta, naučnih instituta, kao i za potrebe industrije iz cele zemlje. Saradnici ove laboratorije su na raspolaganju svim korisnicima usluga za konsultacije u vezi eksperimentalnih merenja i interpretacije rezultata.

Oprema

1. Spektrometar za nuklearno-magnetnu rezonantnu (NMR) spektroskopiju Varian 2000, 200 MHz za ¹H i 50 MHz za ¹³C (proizveden 1996).
2. Maseni spektrometar, dvostrukofokusirajući sa obrnutom (BE) geometrijom, Finnigan Mat 8230 (proizveden 1986).
3. FT Infracrveni spektrometar Perkin Elmer 1725X (proizveden 1989).
4. Gasni hromatografi sa kapilarnim kolonama (5 instrumenata): 2x Hewlett Packard 5890 (proizvedeni 198?), i 3x Varian model 3400 (proizvedeni 1986), sa sledećim detektorima: plameno-jonizacionim (FID), sa zahvatom elektrona (ECD), za focfor i azot (NPD) i jonska klopka (Ion Trap Detector).
5. Preparativni gasni hromatografi Varian, modeli 920 i 1200, sa termoprovodljivim detektorom (TCD) (proizvedeni pre 1980).
6. Tečni hromatograf Varian/Vista 5500 sa tri detektora: (a) UV diode array Varian/Polychrom 9060, (b) Spectrofluorimeter Varian 2070, i (c) Refractive index detector Varian RI/3 (proizvedeni 1986).
7. UV/Vis spectrometer GBC Cintra 40 (proizveden 2002).
8. Aparat za elementalnu analizu Elementar Vario EL III (proizveden 2003).

I pored zastarelosti, veći deo opreme je u radnom stanju.

Pregled nekih rezultata ispitivanja hemijskog sastava samoniklih biljnih vrsta Srbije i Crne gore za period od 1995. do danas

Ova ispitivanja obuhvataju sledeće:

• izolovanje nekih sekundarnih metabolita sa potencijalnim farmakološkim dejstvima,
• određivanje strukture novih jedinjenja primenom ¹D i ²D NMR spektroskopije, masene spektrometrije, IC i UV-Vis spektroskopije, kao i elementalne analize.

Ovim pregledom je predstavljen deo naših dosadašnjih ispitivanja kojima su obuhvaćene sledeće familije, odnosno njima pripadajuće biljne vrste:

1. Familija Asteraceae:
   (a) Achillea atrata ssp. multifida (DC) Heim. (Piribreg, Šara),
   (b) Anthemis carpatica Willd. (Lavlja Vrata, Šara),
   (c) A. cretica L. subsp. cretica (syn. A. montana L.) (Ošljak, Šara),
   (d) Tanacetum larvatum (Gris.) Kanitz (Komovi i Babji Zub, Crna Gora),
   (e) Centaurea derventana Vis. & Pančić (kanjon Dervente),
   (f) C. nicolai Bald. (Rumija, Crna Gora).
2. Familija Gentianaceae:
   Swertia punctata Baumg. (Stara Planina).
3. Familija Guttiferae (syn. Clusiaceae):
   (a) Hypericum perforatum L. (Ozren), i
   (b) H. atomarium ssp. degenii (Sićevačka klisura).

Sve navedene biljne vrste sa izuzetkom H. perforatum su endemiti.

Rezultati istraživanja vrsta navedenih pod 1a-d, 2 i 3b odnose se na fitohemijski deo farmakognozijskog ispitivanja Žare i Stare Planine, kao i na tekuće ispitivanje planinske flore Crne Gore, u kojima učestvujemo zajedno sa Institutom za proučavanje lekovitog bilja "Dr Josif Pančić", dok su ispitivanja vrsta navedenih pod 1e-f deo naših zajedničkih istraživanja roda Centaurea sa Institutom za botaniku Biološkog fakulteta.